«Η γραφομηχανούλα», του Ζίγκφριντ Κρακάουερ, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1964. Αποτελεί ένα μικρό μα ιδιαίτερα μεστό έργο, στο οποίο περιγράφεται η σχέση του αφηγητή-ήρωα με την γραφομηχανή του.
Οι εκδόσεις Κίχλη, στο ιδιαίτερα φροντισμένο και αισθητικά άρτιο αυτό βιβλίο, μας προσκαλούν σε ένα λογοτεχνικό ταξίδι με φιλοσοφικές καταβολές. Αξίζει να αναφερθεί, επίσης, η σημαντική συμβολή της Εύης Τσακνιά με τα σχέδιά της για το βιβλίο. Αποτελούν όλα τους ένα κόσμημα, καθώς προσδίδουν μία ιδιαίτερη αισθητική στο συνολικό εγχείρημα.
Εντός του έργου διερευνάται αφενός η σχέση του ανθρώπου με τη μηχανή και αφετέρου η σχέση του ανθρώπου με τον ίδιο του τον εαυτό και τους άλλους ανθρώπους. Το θέμα αυτό, ως φιλοσοφικός στοχασμός και προβληματισμός εν γένει, διατρέχει τη συνολική αφήγηση και το βιβλίο διαβάζεται εύκολα, γρήγορα, ανάλαφρα.
Ο αφηγητής-πρωταγωνιστής μας μεταφέρει, μέσα από πρωτοπρόσωπη αφήγηση, την ιστορία της σχέσης του με τη γραφομηχανούλα του. Ήδη, από την προσφώνηση της χαϊδευτικά, μας εισάγει σε μια ιδιότυπη σχέση μεταξύ ανθρώπου και μηχανής.
Η σχέση αυτή ξεκινά από το θαυμασμό του για τη μηχανή, καθώς τη βρίσκει γοητευτική. Συνεχίζει με τη σαφή ανθρωποποίησή της, καθώς της αποδίδει αισθήματα και νόηση. Στην πορεία, όμως, δείχνει να την αντιλαμβάνεται ως μία γυναικεία υπόσταση στον προσωπικό του χώρο. Δεν πρόκειται απλώς ένα αντικείμενο που βρίσκεται υπό την ιδιοκτκτησία του, αλλά συχνά αποτελεί προέκταση του εαυτού του, σύντροφό του και συνοδοιπόρο.
Ο Κρακάουερ εμπνέεται από τη σχέση που είχε αναπτύξει στην πραγματικότητα ο Φ. Νίτσε με τη γραφόσφαιρά του. Το έργο παρουσιάζει μία ιστορία που ξεπερνάει το δέος του ανθρώπου για το θαύμα της μηχανικής και θέτει το ερώτημα για τη σχέση του ανθρώπου με την ύλη.
Μπορεί η ύλη να αντι/υπο-καταστήσει τον άνθρωπο και την ανθρώπινη επαφή;
Τι προκύπτει από την εξάρτηση του ανθρώπου από την ύλη; Πώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους όταν η σχέση αυτή διαμεσολαβείται από την ύλη; Τι μας λέει ένα τέτοιο κείμενο, σχεδόν 70 χρόνια μετά, σε ένα καταστασιακό περιβάλλον όπου ο δυτικός άνθρωπος είναι εξαρτημένος από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή για την εργασία του, την επικοινωνία του, την καθημερινοτητα του, τη ζωή του;
Η στοχευμένη, μα δυσανάλογα μακροσκελής, εισαγωγή του Ν. Σινιοσόγλου, βοηθάει σημαντικά στην κατανόηση του έργου. Το τοποθετεί εντός ενός συγκεκριμένου πολιτισμικού, κοινωνικού, χωρικού και ιστορικού πλαισίου.
Εντούτοις, η εκτενής ανάλυση στην οποία προχωρά, μειώνει σε ένα βαθμό την αισθητική απόλαυση του έργου, ενώ προκαταβάλλει τον/την αναγνώστη/στρια για όσα πρόκειται να διαβάσει στις επόμενες σελίδες. Η αναγνωστική εμπειρία ενδεχομένως να ήταν πιο εμπλουτισμένη εάν η ανάλυση του έργου βρισκόταν στο τέλος. Με βάση την παρούσα έκδοση, το αναγνωστικό κοινό εισέρχεται προκατειλημμένο στο έργο. Για να αποφευχθεί, συστήνεται στις αναγνώστριες και στους αναγνώστες, που προτιμούν την αδιαμεσολάβητη επαφή με το κείμενο του Κρακάουερ, να διαβάσουν την εισαγωγή στο τέλος.
Το παρόν έργο αποτελεί ένα κείμενο με τρομερά επίκαιρα ερωτήματα. Ο τρόπος που η ιστορία αυτή επικοινωνεί και συνομιλεί με το σήμερα, το καθιστά έργο τέχνης. Παρά το μικρό του μέγεθος, είναι σε θέση να παράσχει αρκετή τροφή για σκέψη και συζήτηση. Αξίζει σίγουρα να διαβαστεί!
Αλεξίου Πηνελόπη
Το βιβλίο Η Γραφομηχανούλα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη.