Το ’96 η Ανί Ερνό χρησιμοποιώντας σαν αφετηρία ένα γεγονός που τη στιγμάτισε, στα δώδεκά της χρόνια, ξεκίνησε να ξετυλίγει ένα ακόμα κουβάρι προσωπικών βιωμάτων. Μας παρουσιάζει το βιβλίο: Η Ντροπή.
Το καλοκαίρι του ’52 ο πατέρας της μικρής Ερνό απείλησε τη ζωή της μητέρας της, με την ίδια να γίνεται μάρτυρας μιας μορφής ενδοοικογενειακής βίας και σιωπηλή αποδέχτης της ντροπής και του φόβου που αισθάνεται ένα παιδί σε ανάλογη περίπτωση.
Στο παρόν έργο η συγγραφέας χωρίζει τον κόσμο που γνώρισε ως παιδί, ταξινομώντας τον με τα μάτια της ενήλικης γυναίκας που είναι πλέον. Σχεδόν ανυπόμονα, αναζητά γεγονότα που έλαβαν χώρα την ίδια χρονική περίοδο, ώστε να καταφέρει να διασταυρωθεί στις κορυφές άλλων σημαντικών γεγονότων. Δεν αργεί, όμως, να διαπιστώσει πως «Οι εφημερίδες παρέχουν μονάχα συλλογικές ενδείξεις», με αποτέλεσμα να μην απαλύνουν την αίσθηση του τραύματος, ακόμα κι ύστερα από τόσα χρόνια.
Περιπλανιέται σε δρόμους που περπάτησε μικρή και χαρτογραφεί τον τόπο της με τη νέα ματιά που της παρέχει η «σημερινή» της εμπειρία. Έχοντας την απαραίτητη ταξική συνείδηση, αναγνωρίζει τα σημεία του «παιδικού της κόσμου» χωρισμένα σύμφωνα με τους κανόνες κοινωνικού διαχωρισμού. Η προσέγγισή της όλη μοιάζει σύμφωνη με το μοτίβο που έχει υιοθετήσει σε όλα της τα έργα, προσφέροντας με αυτό τον τρόπο μια οικεία προσέγγιση των προσωπικών αλλά και συλλογικών στιγμών της εποχής που υπήρξε παιδί.
Καθώς περιπλανιέται στον χωροχρόνο του χθες, αρχίζει να παρατηρεί την εαυτή της κατά τη διάρκεια των παιδικών της χρόνων, τόσο μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο όσο και στο σχολικό. Οι αναφορές σχετικά με τον στερεοτυπικό τρόπο δράσης που αντιμετώπισε ως παιδί πρωτοστατούν, όπως συμβαίνει άλλωστε πάντοτε στα κείμενά της.
Χωρίζει τη ζωή της με βάση την προέλευση των κανόνων και της καταπίεσης, ξεκινώντας πρώτα από την οικογένεια και προχωρώντας στο σχολείο θηλέων, όπου φοίτησε. Οι κανόνες που μας περιστοιχίζουν δημιουργούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούμαστε, εναλλάσσονται πάντοτε με βάση τα πρότυπα της εποχής, αλλά λειτουργούν, σε κάθε περίπτωση, καταπιεστικά, αποτελώντας κατευθυντήριες εντολές που κανένα μας δεν επιθυμεί, αλλά που όλα μας υποχρεούμαστε να ακολουθήσουμε.
«Η εξουσία ασκείται με τρόπο ήπιο, οικείο, για παράδειγμα, το επιδοκιμαστικό χαμόγελο της “δεσποινίδας” που συναντάμε στον δρόμο και τη χαιρετάμε»
Το πρόσωπο της εξουσίας εκφράζεται μέσα από κανόνες εντός της οικογένειας και ύστερα εντός του οικοτροφείου, εκτελέστριες του ήθους και των αξιών που πρεσβεύει η εκκλησία και κατ’ επέκταση η κοινωνία, η καθωσπρέπει, είναι οι ίδιες οι «δεσποινίδες» που διδάσκουν αρετή και γνώση στην επόμενη γενιά «σωστών κυριών».
Μέσα από τα ψηφιδωτά αναμνήσεων που δημιουργεί, πλαισιώνει την κοινωνικοπολιτική ταυτότητα των ανθρώπων της ενήλικης ζωής της, αλλά και της παιδικής της. Η ζυγαριά πάντα βαραίνει προς την πλευρά των φτωχών και αδύναμων και πολύ περισσότερο των γυναικών. Αυτό η Ερνο δεν χρειάζεται να στο πει, το έχει ήδη σχολιάσει μέσα από τα γεγονότα που επιλέγει να παραθέσει, παρμένα από την προσωπική και συλλογική της συνείδηση.
Έλλη Μουτσοπούλου
Η Ντροπή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο