Το βιβλίο Πολιτισμός είναι το σώμα – Tadashi Suzuki κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κείμενα. Σε μετάφραση του ηθοποιού Αναστάση Ροϊλού, με προσωπικά του σχόλια, αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητας και της φιλοσοφίας του Σουζούκι, ανοίγοντας έναν δίαυλο επικοινωνίας με την ιαπωνική κουλτούρα κι όσα αυτή μας δίδαξε στο παρελθόν.
Ο Tadashi Suzuki είναι σκηνοθέτης και ιδρυτής της Suzuki Company of Toga (SCOT). Με έδρα το χωριό Τόγκα στα βουνά του νομού Τογιάμα, εμπνευστής του πρώτου διεθνούς θεατρικού φεστιβάλ της Ιαπωνίας (Φεστιβάλ της Τόγκα), δημιουργού της Μεθόδου Σουζούκι για την Άσκηση των Ηθοποιών. Επιπλέον είναι ιδρυτικό μέλος του Φεστιβάλ BeSeTo (μαζί με κορυφαίους θεατρικούς καλλιτέχνες της Ιαπωνίας, της Κορέας και της Κίνας).
Ξεκινώντας από το προλογικό σημείωμα του Αναστάση Ροϊλού και το εισαγωγικό σημείωμα του Κάμερον Χ. Στιλ σου δίνεται η αίσθηση πως η ανάγνωση αυτού του βιβλίου δεν θα είναι μια απλή υπόθεση. Φυσικά, δεν μιλάμε για βαθμό δυσκολίας ως προς την κατανόηση. Καθώς όλες οι ιδέες που αναπτύσσονται εντός δίνονται με σαφή τρόπο και, μάλιστα, μέσα από πληθώρα παραδειγμάτων. Τολμώ να πω, λοιπόν, πως δεν πρόκειται για μια «απλή υπόθεση», καθώς μιλάμε για ένα νοητό ταξίδι στον φιλοσοφικό κόσμο της Ιαπωνίας, που τείνει να εξαλειφθεί. Αλλά και για μια προσέγγιση της υψηλής διανόησης, που χαρακτηρίζει και τον ίδιο τον Σουζούκι.
Εκ πρώτης όψεως, θα έλεγε κανείς πως το βιβλίο αυτό απευθύνεται στους ανθρώπους του θεάτρου κι αυτό γιατί ο διάσημος σκηνοθέτης απευθύνεται στους δημιουργούς του, επιρρίπτοντας ανοιχτά ευθύνες για τη φθίνουσα πορεία του, σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, η επιλογή του να αναλύσει, σε κάθε μία από τις ενότητες, τις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις που οδήγησαν σε αυτή τη φθορά, οδηγεί την αναγνώστρια και τον αναγνώστη σε μια προσωπική ενδοσκόπηση, για τις ευθύνες που φέρουμε, πολίτες και πολιτικοί, σχετικά με την αλλοίωση του πολιτισμού και της ταυτότητας κάθε λαού.
Ένας πραγματικός καλλιτέχνης δεν ασχολείται με τα προβλήματα μόνο ενός τόπου ή μιας εθνικότητας ούτε της ομάδας στη οποία ανήκει, αλλά με τα ζητήματα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ασχολείται με προβλήματα που αφορούν το ανθρώπινο πνεύμα σε όλη την υφήλιο.
Ο Σουζούκι, αναφερόμενος στα «εμπόδια» που καλούνται να αντιμετωπίσουν δημιουργοί και ηθοποιοί, αναλύει σε βάθος τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης. Της αστικοποίησης, της μη ζωικής ενέργειας (για παράδειγμα του πετρελαίου, του ηλεκτρισμού κά.). Αλλά και της αρχιτεκτονικής τροποποίησης, στην πολιτιστική μας κληρονομιά.
Με το βλέμμα στραμμένο στην ιαπωνική κουλτούρα, τονίζει πως η θεωρία του δεν έχει τοπικιστικό χαρακτήρα, ενώ επισημαίνει πως θεωρεί σημαντικό οι λαοί να διατηρήσουν την προσωπική τους ταυτότητα και να μην μετατραπούν σε μία άμορφη μάζα. Επιπλέον, εκθειάζει κλασικά θεατρικά είδη, όπως την αρχαία ελληνική τραγωδία, το Nō, το Καμπούκι κά. κι αντιπαραβάλλοντάς τα έναντι του μοντέρνου θεάτρου, καταλήγει εύστοχα στο συμπέρασμα πως πλέον μιλάμε για «θέαμα» και όχι για «θέατρο».
Είναι τυχαίο άραγε, που ο σκηνοθέτης εστιάζει και παίρνει έμπνευση από το παρελθόν. Που επιλέγει να ζει και να δραστηριοποιείται σε ένα μικρό χωριό, ανασύροντας τεχνικές που τείνουν να διαγραφούν από τη μνήμη των καλλιτεχνών και που, μοχθώντας, προσπαθεί να διαιωνίσει μια φιλοσοφία, που δέχεται πόλεμο επειδή απλώς δεν πουλάει; Φυσικά και όχι. Από τη στάση του σώματος, το κέντρο βάρους, τον τρόπο ομιλίας, την αναπνοή, τη χωροθέτηση, μέχρι και το όραμα των δημιουργών αναφορικά με το «μήνυμα» που επιθυμούν να στείλουν στην κοινωνία, φαίνεται πως όλα καθορίζουν την αρτιότητα του αποτελέσματος επί σκηνής. Σύμφωνα με τον ίδιο η άσκηση του σώματος και του πνεύματος, ο χώρος που θα λάβει χώρα το εκάστοτε δρώμενο, η μελέτη των ηθοποιών αλλά και των σκηνοθετών συντελούν στο να διαφυλαχθεί η έννοια του «θεάτρου», όπως μας την παρέδωσαν οι πρόγονοί μας και όχι όπως η οικονομία επιτάσσει.
Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου υπάρχει η συνέντευξη του Σουζούκι, η οποία λειτουργεί επίσης διαφωτιστικά για όλες τις ιδέες που αναπτύχθηκαν σε κάθε ενότητα που προηγήθηκε. Λειτουργεί όμως και ως καταπέλτης για την αδιάφορη κοινωνία, αλλά και των ίδιων των δημιουργών, για το έγκλημα που συντελείται εις βάρος του θεάτρου και του πολιτισμού γενικότερα.
Ο πολιτισμός αποτελεί το βασικότερο «όπλο» του ανθρώπου ενάντια σε κάθε τι απάνθρωπο.Ο ευτελισμός αυτού και των ανθρώπων που το εκπροσωπούν δεν γίνεται τυχαία. Η ανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία, για δραστηριότητα και για συμμετοχή σε δρώμενα, τα οποία θα τροφοδοτούν τον νου μας με ιδέες και αξίες, είναι ζωτικής σημασίας.
…αποδεχόμενοι το μυστήριο της ζωής και ενεργοποιώντας τα σώματά μας ώστε να επανασυνδεθούμε με τη Φύση, οι διαφορές του χρώματος και της θρησκείας, της τάξης και της μόρφωσης, της πολιτικής και της ιστορίας μπορεί να ξεπεραστούν. Ο Σουζούκι μας δείχνει πώς να ζούμε στην ερώτηση αντί στη λύση, πώς να πηγαίνουμε ακατάπαυστα προς τη δυσκολία αντί να αποδεχόμαστε το status quo, έτσι ώστε ως καλλιτέχνες, και ως πολίτες του κόσμου, να μπορέσουμε ενδεχομένως να ξεκλειδώσουμε νέους τρόπου ζωής.
Η φιλοσοφία του Σουζούκι δεν αφορά μονάχα τους ανθρώπους που επιθυμούν να συν-κινήσουν ένα κόσμο που έχει νεκρώσει, μέσω του έργου τους, αφορά και κάθε πολίτη ξεχωριστά. Οι πολέμιοι του θεάτρου, του πολιτισμού γενικότερα, είναι πολέμιοι της ανθρωπότητας, καθώς προσπαθούν να αποδυναμώσουν ένα ισχυρό μέσο προσωπικής και συλλογικής ανέλιξης.
Δεν χρειάζεται να φτάσουμε στην Ιαπωνία ώστε να κατανοήσουμε τις παραπάνω ιδέες και να εκτιμήσουμε ολόκληρη της φιλοσοφία αυτού του ανθρώπου. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στις πρόσφατες πολιτικές αποφάσεις που αφορούν τον τόπο μας. Αρκεί να δούμε ποιοι άνθρωποι δηλώνουν «καλλιτέχνες», αρκεί να ανοίξουμε τις τηλεοράσεις, τα αφτιά και τα μάτια μας, σε ό,τι σάπιο μας πλασάρουν για να πετύχουν την ύπνωσή μας.
Μουτσοπούλου Έλλη Μαρία
https://keimenabooks.gr/books/politismos-einai-to-soma/