Με μια απλή γραφή, ρεαλιστική, πλούσια σε βιώματα, εικόνες και αναμνήσεις, η Annie Ernaux έρχεται στο βιβλίο “Μία γυναίκα” να διερευνήσει το πεδίο της απώλειας που δημιουργεί ο θάνατος της μητέρας της. Το πεζογράφημα αυτό είναι αφιερωμένο σε εκείνη. Αποτελεί, με τα λόγια της συγγραφέως, μια προσπάθεια, μια προσωπική της ανάγκη να φέρει τη μητέρα της στη ζωή μέσω της λογοτεχνίας.
Η αφήγηση στο βιβλίο “Μία Γυναίκα”, παρά το γεγονός ότι αφορμάται από το πένθος και την απώλεια, εντούτοις δεν αποτελεί ένα βιβλίο καθαυτό για τον πόνο και τον θρήνο. Η συγγραφέας, θέλοντας να δώσει ζωή στη θανούσα μητέρα της, αναλαμβάνει να συνθέσει το πορτραίτο της μέσα από την προσωπική ιστορία της. Με έναν τόνο κατανοητικό, ψυχαναλυτικό, ιστοριογραφικό και κοινωνιολογικό, παίρνει τις απαραίτητες αποστάσεις και ξεκινά τη σύνθεση ενός ψηφιδωτού για το άτομο που γνώρισε στη ζωή της ως μητέρα.
Μέσα από τα μάτια της Annie Ernaux
Στην ιστορία που δημιουργεί και αφηγείται, λαμβάνει υπόψιν την τοποθεσία, τις συνθήκες, τις πολιτισμικές καταβολές, την τάξη και την κοινωνική ιεραρχία υπό την οποία μεγάλωσε η μητέρα της. Η φτώχεια, οι δυσκολίες και η εσωστρέφεια της γαλλικής επαρχίας την οδήγησαν να παλέψει για να ανελιχθεί ταξικά και κοινωνικά με μοναδικό μέσο τη σκληρή εργασία. Η καλή υγεία και η εργατικότητα αποτελούσαν για την μητέρα ένα πολύτιμο κεφάλαιο, κάτι που η ίδια ερμήνευε ως προνόμιο.
Το προνόμιο αυτό αποτέλεσε την αρχή της φιλοδοξίας που άρχισε να γεννιέται μέσα της. Η φιλοδοξία μεταφράστηκε τόσο επιχειρηματικά όσο και στη μετέπειτα σχέση με την κόρη της (και συγγραφέα), που δημιούργησε έναν ιδιαίτερο δεσμό μεταξύ τους. Η σχέση μάνας-κόρης είναι ταυτόχρονα συναισθηματική και προβληματική, γεγονός που διατρέχει τη συνολική αφήγηση. Η μητέρα περνά από την εξιδανίκευση στο πλαίσιο όπου απομυθοποιείται.
Η ιστορία της μητρικής απώλειας
Το βιβλίο αρχικά δίνει την αίσθηση πως είναι ο αγώνας της συγγραφέως να ξεπεράσει το αρχικό συναισθηματικό μούδιασμα του θανάτου. Στην πορεία, όμως, γίνεται αντιληπτό πως αποτελεί την προσπάθεια διατήρησης της ιστορίας της. Κομματιών του εαυτού της που την καθιστούν αυτό που είναι σήμερα χάρη στη μητέρα της καθώς μιλάει για εκείνη. Φαίνεται να είναι η μόνη οδός, ιδιαίτερα δημιουργική ωστόσο, για να διατηρήσει τις ισορροπίες της, να βγάλει τους φόβους και τις αγωνίες της στο χαρτί ώστε να καταφέρει να συνεχίσει τη ζωή της μετά από μία τόσο ζωτική απώλεια. Προσπαθεί να πάρει αποστάσεις, να βγει από τη θέση της και να κατανοήσει.
Η σχέση μητέρας – κόρης
Παρά το πένθος, η συγγραφέας, με απόλυτη ειλικρίνεια, προβληματοποιεί έντονα το τρόπο θέασης της μητέρας της σε όλο το φάσμα της ζωής της. Μέσα από μία αναδρομή στα παιδικά της χρόνια, θυμάται την περίοδο που η μητέρα της έβλεπε σε εκείνη τη μικρογραφία του εαυτού της. Η μητέρα της την αντιμετώπιζε ως μία έκφανση του δυνητικού της εαυτού, το πώς θα μπορούσε να είναι η ίδια δηλαδή στην ηλικία της κόρης της με όλα τα προνόμια που της παρείχε.
Η τριβή που είχε αρχίσει να δημιουργείται μεταξύ τους είχε ως συνέπεια η μητέρα να κατηγορεί την κόρη ως αχάριστη. Η κόρη και συγγραφέας του βιβλίου, υπό το ασφυκτικό κλίμα της διαρκούς κριτικής, άρχισε να επιδιώκει την αποκοπή από το γονικό της σπίτι. Η απομυθοποίηση της μυθικής διάστασης που λάμβανε η μητέρα αποτυπώνεται στη μεταξύ τους σχέση. Η οποία γίνεται άλλοτε τρυφερή και άλλοτε τοξική. Αυτό, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της προσωπικής αφήγησης της Ernaux.
Εν κατακλείδι
Πρόκειται για ένα υπέροχο πεζογράφημα στο οποίο η συγγραφέας προσπαθεί να λεκτικοποιήσει και να πλαισιώσει λογοτεχνικά το πεδίο απώλειας που διαμορφώνεται από το θάνατο της μητέρας της. Το βίωμά της σε αυτή τη δύσκολη συνθήκη τη φέρνει αντιμέτωπη με αναμνήσεις, ελπίδες, απογοητεύσεις, προσδοκίες και στο τέλος με την ωμή πραγματικότητα. Η ανάλυση της, η οποία έχει ιστορικές και ψυχοκοινωνικές απολήξεις, είναι τόσο πολυεπίπεδη και πολυσχιδής όσο η προσωπικότητα της μητέρας της. Μέσα από το χρονικό της ζωής και του θανάτου της μητέρας, η Ernaux προσπαθεί να συμφιλιωθεί τόσο μαζί της όσο και με το πένθος που επιφέρει η απουσία της.
Αλεξίου Πηνελόπη
Το βιβλίο Μία γυναίκα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
https://www.metaixmio.gr/el/products/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%B1