«Στη μεγάλη λογοτεχνία οι πάντες διαφθείρουν τους πάντες, ο συγγραφέας το έργο του , το έργο πάλι διαφθείρει το συγγραφέα, σαν να γυρίζει το κεφάλι του και να τον δαγκώνει…» Υπάρχει κάποιο σύνορο/όριο μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας; Η απάντηση της Μαργαρίτα Καραπάνου θα ήταν απερίφραστα «Ναι». Το «Ναι» δεν είναι η καταφατική απάντηση που περιμένουμε, αλλά το παρόν έργο.
Η Καραπάνου γράφει ένα βιβλίο για τη διπολική διαταραχή (με την παλαιότερη ορολογία “μανιοκατάθλιψη”) και μας παρασύρει σε έναν κόσμο ψυχωσικών επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης, ενίοτε και των δύο μαζί. Μας βυθίζει στην πραγματικότητα και την καθημερινότητα αυτής της διαταραχής, την περίοδο που βρίσκεται σε έξαρση. Η ίδια, γνώστρια του κόσμου αυτού, ως ψυχικά ασθενής, χρησιμοποιεί το πρωτογενές υλικό των εμπειριών της για να γράψει ένα ανατριχιαστικό μυθιστόρημα που μας ωθεί σε μία κατάδυση στην άβυσσο των σκοτεινών ανθρώπινων υπαρξιακών αγώνων, γύρω από το νόημα της ζωής και τη φύση του θανάτου.
Η κεντρική ηρωίδα της ιστορίας, Λώρα, είναι συγγραφέας με μανιοκατάθλιψη. Η Καραπάνου την έχει αποδώσει με αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε την πορεία των ψυχωσικών επεισοδίων της, άλλοτε με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία μοιάζει να είναι συμβολικά η Αρρώστια που μιλάει για εκείνη, και άλλοτε με τριτοπρόσωπη αφήγηση, αποστασιοποιημένη, η οποία αποδίδει τις ημέρες του φωτός και ευτυχίας της πρωταγωνίστριας.
Η φωνή της Αρρώστιας, ως ένα κακό στοιχειό που οδηγεί στη δυστυχία με τελικό προορισμό το θάνατο, εισέρχεται στην αφήγηση απότομα, ανεπαίσθητα, βίαια και εμμονικά, δίνοντας ξεχωριστή μορφή και υπόσταση σε κάθε ένα από τα ψυχωσικά επεισόδια της πρωταγωνίστριας. Η ιστορία στο σύνολό της αποτελεί ένα οδοιπορικό εντός και εκτός των ψυχιατρικών κλινικών, εντός και εκτός της μανιοκατάθλιψης.
Η ασθένεια μοιάζει να είναι η διέξοδος που αποζητά η Λώρα από την κοινωνία, η οποία τυλίγεται σαν θηλιά γύρω από το λαιμό της και την στραγγαλίζει αργά. Η αρρώστια είναι αυτό το καταφύγιο για το βίωμα της ελάχιστης χαράς και δημιουργικότητας. Παράλληλα όμως, είναι και το βίωμα των πιο σκοτεινών σκέψεων, αυτών που αντιμετωπίζουν ηδονικά την ανυπαρξία απέναντι στην ανηδονία της αφόρητης ύπαρξης.
Η ασθένεια, σε κάθε της πρόσωπο, είναι μια υπερβολή. Φέρνει πάντοτε στην επιφάνεια τις πιο μύχιες σκέψεις, τους πιο τρομακτικούς φόβους και γίνεται αυτόκλητα ένας μεγεθυντικός φακός στην ανασκόπηση της ζωής της ηρωίδας. Γίνεται ένα εσωτερικό και εντελώς προσωπικό εργαλείο πραγματείας του κόσμου που περιβάλει τη Λώρα. Έτσι, δεν προκαλεί εντύπωση ο αποσπασματικός και κοφτός λόγος που χρησιμοποιείται στη γραφή, καθώς αποτελεί αντανάκλαση της κοινωνίας, χωρίς συμπόνια και συχνά ψυχρή, που ίσως ενέπνευσε τη συγγραφέα να γράψει το παρόν έργο.
Το βιβλίο είναι αρκετά βαρύ. Θίγει τόσο την πραγματικότητα της ψυχικής ασθένειας όσο και τους κινδύνους που διατρέχει ένα άτομο με ψυχική διαταραχή (πχ. να πέσει θύμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης από φροντιστές/θεραπευτές). Η ανάγνωσή του σήμερα ίσως θεωρηθεί σκανδαλώδης, υπό το πρίσμα της σχέσης που περιγράφεται μεταξύ θεράποντος ιατρού και θεραπευομένης (παρά το συναινετικό της χαρακτήρα). Ωστόσο, ως έργο έχει τόσα πολλά να πει για το αποτύπωμα της ψυχικής νόσου στον άνθρωπο, που δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί κάτι λιγότερο από εξαιρετικό.
Παρά το ελαφρώς αδύναμο τέλος του βιβλίου σε αντιδιαστολή με τη δυναμική αφήγηση σε όλο το υπόλοιπο τμήμα του, ο καταφατικός τίτλος του βιβλίου προδιαθέτει για μία θετική στάση, ένα «Ναι» στη ζωή, μία ελπίδα που μονάχα εμπνέει, δίνει κουράγιο και αφαιρεί το στίγμα από τις/τα άτομα με ψυχικές ασθένειες.
Η Μαργαρίτα Καραπάνου δεν άφησε τη σκιά της μητέρας της, Μαργαρίτας Λυμπεράκη (επίσης συγγραφέως) να την επισκιάσει. Υπήρξε αυτόφωτη. Η γραφή της, βαθιά προσωπική, στοχαστική και ωμή έρχεται να δηλώσει με θάρρος/θράσος πως η Μαργαρίτα Καραπάνου είναι μία σπουδαία συγγραφέας με εκπληκτική φωνή, που δεν θα σβήσει μετά το θάνατό της. Τα βιβλία της έχουν αγαπηθεί πολύ από το αναγνωστικό κοινό και χάρη στη μοναδική της γραφή δεν σταματούν να διαβάζονται!
Αλεξίου Πηνελόπη
http://www.oceanida.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=319:%CE%BD%CE%B1%CE%B9&Itemid=116