Ο κύριος Δαίμων & Η γυναίκα με την Πέτρινη γλώσσα
Στο πιο πρόσφατο συγγραφικό του εγχείρημα, ο Θανάσης Χατζόπουλος, καταπιάνεται με δύο ιστορίες που προορίζονται για παιδιά. Στο βιβλίο «Ο κύριος Δαίμων και η Γυναίκα με την πέτρινη γλώσσα» γράφει δύο παραμύθια για παιδιά σχολικής ηλικίας, εστιάζοντας στην έννοια του κακού.
Ποια είναι η θέση του κακού στον κόσμο; Τί θα συνέβαινε στους ανθρώπους αν το κακό εξαφανιζόταν; Μέσα από τα δύο αυτά ερωτήματα, ο συγγραφέας στοχάζεται και δημιουργεί την ιστορία του κυρίου Δαίμονα.
Ο κύριος Δαίμων, ένας θεός μεταξύ πολλών που περιφέρεται στη Γη μαζί με τους ανθρώπους, αποφασίζει να πάρει σύνταξη. Έτσι, αποσύρεται από τα εγκόσμια και τα πάντα στη Γη αλλάζουν. Τί συνέπειες θα έχει αυτή του η απόφαση;
Στη δεύτερη ιστορία, η Γυναίκα με την πέτρινη γλώσσα, έρχεται να μας μιλήσει για τη δύναμη του λόγου. Πόσο δύνανται τα λόγια να πληγώσουν; Μήπως δεν είναι απλή επικοινωνία αλλά σχετίζονται άμεσα με τη συναισθηματική κατάσταση των ανθρώπων; Μία ιστορία που έρχεται να αφηγηθεί αλλιώς τη λαϊκή ρήση «η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει».
Η παρούσα έκδοση, αποτελεί ένα στολίδι για τη βιβλιοθήκη. Τα σκίτσα και οι ζωγραφιές του Μιχάλη Μανουσάκη, όπως και στο πρώτο του παραμύθι του συγγραφέα Ένα μικρό κουτάκι (2004), εμπλουτίζουν με μία ιδιαίτερη αισθητική το κείμενο. Το βιβλίο κυκλοφορεί σε μία πολύ φροντισμένη και όμορφη έκδοση, που σίγουρα τραβάει τα βλέμματα.
Ο συγγραφέας, προσπαθεί να στήσει δύο ιστορίες διδακτικού χαρακτήρα. Ο διδακτισμός δεν είναι διαρκώς παρών ούτε καταπνίγει την πλοκή, παρά μονάχα κάνει την εμφάνισή του στο τέλος κάθε ιστορίας.
Το ύφος της γραφής του κινείται ανάμεσα στο παιδικό και στο ενήλικο, χωρίς να ταυτίζεται απολύτως με κανένα από τα δύο. Υπάρχουν ορισμένα σημεία με χιούμορ, αν και η αίσθηση που δίνει το κείμενο προσανατολίζεται σε ένα παιχνίδι ηθικής. Τί είναι καλό και τί κακό για τους ήρωες; Τί θα μπορούσε να είναι καλό ή κακό για τον κόσμο που ζούμε εμείς τώρα;
Η απλοϊκότητα της γραφής καθιστά το κείμενο προσβάσιμο και για μικρότερης ηλικίας παιδιά από αυτά για τα οποία προορίζεται (9 – 12). Τα μηνύματα που θέλει να περάσει ο συγγραφέας είναι αρκετά ξεκάθαρα. Παρ’ όλα αυτά, κι ενώ οι δύο ιστορίες είναι ιδιαίτερα μακροσκελείς γι’ αυτό που θέλουν να πουν, δυστυχώς δεν περιλαμβάνονται τόσες αλληγορίες και εικόνες όσες θα περίμενε κανείς για παιδικό παραμύθι.
Η πλοκή, στο ίδιο πνεύμα με τα παραπάνω, κινείται ήρεμα και σταθερά. Δεν υπάρχουν μεγάλες εναλλαγές, με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα στοιχείο ρεαλισμού στη γραφή. Αυτό, ωστόσο, αφαιρεί ως ένα βαθμό από το ενδιαφέρον που μπορεί να προκαλέσει στην αναγνώστρια/τον αναγνώστη ώστε να διαβάσει απνευστί το βιβλίο.
Τέλος, είναι παραπάνω από εμφανής η ανδροκεντρική οπτική του συγγραφέα. Αυτή προκύπτει από την άνιση απεικόνιση ανδρικών και γυναικείων χαρακτήρων. Η στερεοτυπική απεικόνιση γυναικών που μιλούν πολύ (γλωσσοκοπάνες/ γλωσσούδες), που στηρίζεται σε προκαταλύψεις, δυστυχώς ενισχύει τα στερεότυπα που υπάρχουν για τα φύλα αντί να τα καταπολεμά. Μπορεί η γλώσσα, ως όργανο, να είναι γραμματικά γένους θηλυκού αλλά η εκτεταμένη χρήση της για παραγωγή λόγου δεν γνωρίζει φύλο. Είναι άτοπο και στερεοτυπικό να ταυτίζεται με το θηλυκό βιολογικά ανθρώπινο ον, επειδή ανήκουν γραμματικά στο ίδιο γένος.
Το πρόβλημα αυτό δεν εντοπίζεται μόνο στην απεικόνιση της γυναίκας με την πέτρινη γλώσσα, αλλά και με τους γυναικείους χαρακτήρες που βρίσκονται στην ιστορία, Ο κύριος Δαίμων. Η στερεοτυπική απεικόνιση της Κυρίας Αφροδίτης ως πόλου έλξης των ανθρώπων λόγω του παιγνιώδους, χαριτωμένου χαρακτήρα της και της Κυρίας Πηνελόπης ως «υστερικής» συζύγου, που δεν αφήνει τον άντρα της να ξαποστάσει στο καφενείο, περνάει εσφαλμένα και αναχρονιστικά μηνύματα στο αναγνωστικό κοινό.
Τα παραμύθια του βιβλίου, ως προς τα παραπάνω, δίνουν την αίσθηση ότι είναι ξεπερασμένα για την εποχή τους. Εν τούτοις, καθώς ο συγγραφέας εστιάζει περισσότερο στο κομμάτι του συναισθήματος και του ψυχισμού από την επαφή με το κακό, αξίζει μια ανάγνωση.
Κλείνοντας, ο Θανάσης Χατζόπουλος, κάνει μία σημαντική προσπάθεια να εισάγει στο παιδικό αφήγημα στοιχεία που σχετίζονται με το συναίσθημα. Αντλώντας από το ιατρικό υπόβαθρό του, ως ψυχαναλυτής παιδιών και εφήβων, φτιάχνει δύο ιστορίες για παιδιά. Στην πρώτη ιστορία απομυθοποιεί το κακό, προβάλλοντάς το ως το αλατοπίπερο της ζωής ενώ στη δεύτερη ιστορία έρχεται να μιλήσει για την ικανότητα της γλώσσας να τσακίζει κόκαλα. Παρά τα προβλήματα που εντοπίζονται σε σημεία του κειμένου, καταφέρνει να περάσει τα μηνύματα που θέλει. Αυτό που θα συνιστούσα, όμως, είναι μία πιο κριτική ανάγνωση.
Αλεξίου Πηνελόπη
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
https://kaleidoscope.gr/el/-/9789604712250-kyrios-daimon-gynaika–698.html