Με αφορμή τα γενέθλια της αγαπημένης μας πλέον συγγραφέως, Annie Ernaux , γεννήθηκε η επιθυμία για τη δημιουργία ενός άρθρου αφιερωμένου σε εκείνη και το έργο της, με τίτλο: Το φαινόμενο Annie Ernaux.
Η Annie Duchesne , γεννημένη την 1η Σεπτεμβρίου 1940, είναι Γαλλίδα συγγραφέας και καθηγήτρια λογοτεχνίας. Η ίδια μεγάλωσε στο Yvetot της Νορμανδίας . Οι γονείς της ενώ προέρχονταν από αγροτικές οικογένειες, υπήρξαν εργάτες και στη συνέχεια απέκτησαν τη δική τους μικρή επιχείρηση, ένα καφέ-παντοπωλείο.
Οι ίδιοι δεν έλαβαν κάποια μόρφωση, καθώς ο πόλεμος και η φτώχεια υπήρξαν ανασταλτικοί παράγοντες, φρόντισαν όμως, η δεύτερη τους κόρη, η Annie, να λάβει τα απαραίτητα εφόδια για να έχει την επιθυμητή, για εκείνα τα χρόνια, εξέλιξη.
Το λογοτεχνικό της έργο, το οποίο είναι ως επί το πλείστον αυτοβιογραφικό, συνδέεται στενά με την κοινωνιολογία, και μάλιστα έχει λάβει πλήθος διακρίσεων γι’ αυτό. Έχουν ήδη μεταφραστεί εννέα της βιβλία στα ελληνικά, από τα οποία κάποια δυστυχώς είναι εξαντλημένα. Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορούν τέσσερα από αυτά: Ο Τόπος (Μάρτιος 2020), Μια Γυναίκα (Νοέμβριος 2020), Τα χρόνια (Οκτώβριος 2021), Το γεγονός (Μάιος 2022).
Η γραφή της έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές για την απλότητα και την αμεσότητα με την οποία σκιαγραφεί χαρακτήρες και τοποθετεί τη ζωή εκείνης και της οικογένειάς της στην κοινωνία του χθες και του σήμερα. Αν και πρόκειται για αυτοβιογραφικά βιβλία καταφέρνει το ατομικό βίωμα να το μετατρέψει σε συλλογικό μέσα από αναφορές, οι οποίες αποτελούν κοινές καταβολές για την πλειοψηφία των αναγνωστριών/αναγνωστών.
Σε κάθε της βιβλίο γίνεται φανερή η ανάγκη της να μιλήσει για όλα της τα βιώματα, επιλέγοντας συνειδητά λεπτομέρειες που άλλοι και άλλες συγγραφείς ίσως θεωρούσαν «αχρείαστες» και «περιττές». Μιλάει για γεγονότα που σημάδεψαν εκείνη, την οικογένειά της αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, για την ανάγκη αυτοπραγμάτωσης, για τη «νέα τάξη πραγμάτων» και για τα αποτελέσματα των κοινωνικών διαχωρισμών. Η Annie κατάφερε να ανελιχθεί χωρίς όμως να ξεχάσει τις ρίζες της και την αξία όλων εκείνων των βιωμάτων.
Υπογραμμίζει το χάσμα μεταξύ των γενεών, την αλματώδη -φαινομενική σε κάποιες περιπτώσεις- εξέλιξη του πολιτισμού, και δε διστάζει να υπογραμμίσει την εκμετάλλευση των κατώτερων στρωμάτων προς όφελος των ισχυρών. Τέλος, φροντίζει συνειδητά να παρουσιάσει τη δυσμενή θέση της γυναίκας, σύμφωνα με τα βιώματα της ίδιας αλλά και των προγενέστερών της, μάλιστα, αναφέρεται στην κακοποίηση που έχει δεχτεί από την πολιτεία, τους γιατρούς και φυσικά από ολόκληρη την κοινωνία, τονίζοντας το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και το δικαίωμα της άμβλωσης, που ακόμη και σήμερα δε θεωρείται από πολλούς και πολλές αναφαίρετο.
Η Annie δε βασίζεται στο συναίσθημα, ούτε κάνει επίκληση σε αυτό, παρόλα αυτά καταφέρνει να μας αγγίξει στον μέγιστο βαθμό. Γράφει συνειρμικά, επαναστατικά, παραθέτει στιγμές και γεγονότα, σαν κομμάτια ενός παζλ, δικού της και δικού μας, καταφέρνοντας να σχολιάσει ανοιχτά τις επιπτώσεις της πατριαρχίας, του ελιτισμού, του θρησκευτικού προσηλυτισμού και των κοινωνικών νορμών. Μεγαλώσαμε με το «τι θα πει ο κόσμος», αλλά ο κόσμος δεν ήταν εκεί όταν υποφέραμε και όταν λυγίσαμε, δεν ήταν ούτε καν στις χαρές μας, και αυτό η συγγραφέας το γνωρίζει καλά και επιλέγει να το μοιραστεί μέσω της τέχνης.
Η επιλογή των τίτλων φαίνεται να αποτελεί ένα παιχνίδισμα ενός μικρού σχόλιου για όλα όσα ο αναγνώστης ή η αναγνώστρια θα λάβει διαβάζοντας τις σελίδες που κρατά στα χέρια του/της. Το εντυπωσιακό είναι ότι ενώ στην πλειοψηφία τους πρόκειται για ολιγοσέλιδα έργα, καθώς τα ολοκληρώνεις, οι σημειώσεις και οι συζητήσεις που ανακύπτουν θα ταίριαζαν περισσότερους σε τόμους πολλών σελίδων.
Αφηγείται τις ζωές των γονιών της, όμως στην πραγματικότητα μιλάει για τους ρόλους που υπήρχαν και υπάρχουν στην κοινωνία. Ο πατέρας της υπήρξε γιος, σύζυγος, πατέρας, παππούς, αδελφός, άντρας, στρατιώτης, εργάτης, επιχειρηματίας, φτωχός, βιοπαλαιστής. Η μητέρα της υπήρξε κόρη, σύζυγος, μητέρα, γιαγιά, γυναίκα, επιχειρηματίας, φροντίστρια, στήριγμα, ασθενής. Και είναι όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν μια εικόνα, που μοιάζει να συμπεριλαμβάνει και σένα και μένα και όλα μας.
Λόγω της θεματολογίας των βιβλίων η σειρά με την οποία θα διαβαστούν ίσως προσφέρει μια διαφορετική εμπειρία και σύνδεση με τη συγγραφέα. Έτσι, έχοντας ολοκληρώσει πλέον και τα τέσσερα βιβλία της, θα πρότεινα να διαβαστεί πρώτα το βιβλίο της με τίτλο Τα χρόνια, που πρόκειται για την αυτοβιογραφία της τοποθετημένη στο χρονικό της παγκόσμιας ιστορίας, έπειτα
Ο τόπος και Μια γυναίκα, στα οποία μιλάει για τον πατέρα της και τη μητέρα της αντίστοιχα, για τη σχέση της μαζί τους καθώς και για την απώλεια που βίωσε χάνοντας τους. Και τέλος, Το γεγονός, στο οποίο μοιράζεται την εμπειρία της άμβλωσης σ’ εκείνα χρόνια του σκοταδισμού, τον στιγματισμό μιας ανύπαντρης εγκύου, τις φονικές αντιλήψεις, που μέχρι και σήμερα οι γυναίκες καλούνται να ανατρέψουν.
Η κοινότητα του #bookstagram , όπου τα τελευταία χρόνια τείνει να έχει μία δική της δυναμική στον κόσμο του βιβλίου, την έχει ξεχωρίσει τόσο για την λογοτεχνική όσο και για την κοινωνική συνεισφορά της, εξαιτίας των θεμάτων που επιλέγει και που αναδεικνύει με έναν ξεχωριστό πάντα τρόπο.
Η Έλενα (el1.ena) μας είπε πως η Ernaux είναι «Μάθημα Ζωής», η Τζωρτζίνα (monpetitcafedehumanite) την χαρακτήρισε με τη λέξη «Ενσυναίσθηση» ενώ συμπλήρωσε πως πρόκειται για «..μια συγγραφέα που γράφει ξεχωριστά» , η Μαρία (sophies.mom.is.reading) παρομοίασε τα έργα της με «Τα γραμμένα και άγραφα ημερολόγιά μας», η Χαρά (readoclock.gr) χρησιμοποίησε τις λέξεις «βαθιές εξομολογήσεις, ωμή πραγματικότητα, αλήθεια», η Μιχαέλα (little_bookworm.gr) «μια σκληρή αλήθεια, μια αλήθεια που σε κάνει να ανατριχιάζεις», η Εύα (behopeful_books) μας είπε πως είναι «μία από τις αγαπημένες της» , ότι είναι «συναισθηματική με έναν πρωτόγνωρο τρόπο». Τέλος, η συγγραφέας Λία Νικολάου (lia_nikolaou_) παραλλήλισε τη γραφή της με έναν «δρόμο χορταριασμένο».
Μουτσοπούλου Έλλη Μαρία
Τα βιβλία της στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.