Το μονοπάτι του αλατιού – Raynor Winn
Η Ρέι και ο Μοθ είναι ένα πολύ αγαπημένο ζευγάρι μεσήλικων Ουαλών, το οποίο βιώνει ξαφνικά τον κατακερματισμό μιας ζωής που είχε χτιστεί με πολύ κόπο. Μια ατυχής επένδυση, η εμπιστοσύνη στο λάθος πρόσωπο και ένα ‘’τυφλό’’ δικαστικό σύστημα είναι ο καταλυτικός συνδυασμός για την ανατροπή όλων όσων το ζευγάρι θεωρούσε δεδομένα. Χάνουν το σπίτι τους- ένα σπίτι που ήταν ταυτόχρονα οικιακή και επαγγελματική στέγη-και ταυτόχρονα ο Μοθ διαγιγνώσκεται με μια εκφυλιστική ασθένεια, η οποία θα οδηγήσει κάποτε στο θάνατο.
Κατακεραυνωμένοι, ανίκανοι να μαζέψουν τα κομμάτια της οικογένειάς τους-τα παιδιά τους έχουν πάρει ήδη τις δικές τους πορείες-αποφασίζουν να περπατήσουν το «Μονοπάτι του αλατιού». Πρόκειται για τη νοτιοδυτική ακτή της Αγγλίας, το μεγαλύτερο σηματοδοτημένο μονοπάτι της χώρας. Αν πιστεύετε ότι αυτά γίνονται μόνο στη μυθοπλασία, εδώ είναι ένα καλό σημείο να αποκαλύψω ότι πρόκειται για πραγματική ιστορία, με όλα τα ονόματα και τα περιστατικά να ανταποκρίνονται εξ ολοκλήρου στην πραγματικότητα.
Το βιβλίο αυτό είναι καταρχήν ένα οδοιπορικό στα πιο άγρια και ταυτόχρονα γραφικά παράλια της Αγγλίας. Είναι ένα ημερολόγιο καθημερινής καταγραφής τοπίων και παράλληλα παρατήρησης σωμάτων. Είναι όμως ταυτόχρονα και ένα οδοιπορικό πρώιμης απώλειας και πένθους, καθώς μέσα από το ταξίδι αυτό το ζευγάρι καλείται να αποδεχτεί την απροσδιόριστη χρονικά αλλά αναπόδραστη συνθήκη του θανάτου.
Σαν αναγνώστες παρακολουθούμε τους διαβάτες μέσα σε τοπία βροχερά, ηλιόλουστα, ξηρά, τροπικά, βλέπουμε τις πόλεις στις οποίες κάνουν στάσεις, τα μέρη στα οποία κατασκηνώνουν. Ενώ όμως όλες οι αισθήσεις μας εγείρονται με την παραστατικότητα των περιγραφών της Winn, υπάρχει ένας παράγοντας που μας αποτρέπει να το εντάξουμε στο είδος της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Οι δύο πρωταγωνιστές μας δε μπορούν να απολαύσουν την πολυτέλεια της ταξιδιωτικής ιδιότητας. Στην ουσία είναι πλάνητες, είναι άνεργοι και άστεγοι. Η δε σταδιακή συνειδητοποίηση αυτής τους της κατάστασης και η αποδοχή της είναι από τα πιο όμορφα στοιχεία του βιβλίου.
Αυτή η ξαφνική αλλαγή στην οπτική γωνία των ηρώων- από τα προνόμια της κατοικίας, της εργασίας, της κοινωνικής ζωής, η προσγείωση στη ζωή του ανέστιου- είναι αυτή που επιτρέπει στη Γουίν να προσδώσει και μια πολιτική χροιά στο έργο της. Μέσα από το βίωμα της περιπλανητικής ζωής αντιλαμβάνεται από πρώτο χέρι το βαθύτατα προβληματικό και στιγματιστικό καθεστώς που ρυθμίζει την αστεγία στην αγγλική χερσόνησο.
Χιλιάδες άστεγοι απαρατήρητοι από το μάτι της εξουσίας έχουν να αντιμετωπίσουν επιπλέον τον ακραίο ρατσισμό και φοβία εκ μέρους των πολιτών, οι οποίοι ταυτίζουν τον ανέστιο με την αλητεία, τις καταχρήσεις και την επαιτεία. Αυτή την περιθωριοποίηση σε διπλό- ατομικό και πολιτειακό-επίπεδο στηλιτεύει σε μεγάλο βαθμό η Γουίν, αξιοποιώντας τη συγκινητική προσωπική της ιστορία σαν όπλο καταπίεσης και επιρροής στους ιθύνοντες αυτής της κατάστασης.
Η ενδιαφέρουσα αυτή διάσταση του βιβλίου δεν πρέπει να αποπροσανατολίζει από τους βαθύτερους στόχους της συγγραφέως. Αρχικά, η Γουίν αναδεικνύει τη θεραπευτική ιδιότητα της Φύσης. Οι ήρωες σταδιακά γίνονται “κάτοικοι της γης”, δένονται με το χώμα, το νερό και τον αέρα. Όσο προχωράνε ομοιάζουν όλο και περισσότερο στα τοπία που αφήνουν πίσω τους.
Ανεμοδαρμένοι, αλατισμένοι, ψημένοι, τραχείς, ταιριάζουν όλο και περισσότερο στα βράχια κατά μήκος της ακτής που βρέχονται από τη θάλασσα και τον καυτό ήλιο. Όσο εντονότερη η εξωτερική τους διάβρωση όμως, τόσο πιο ουσιαστική η θεραπεία της φύσης πάνω στο νοσούν σώμα του Μοθ και το τραυματισμένο από το φόβο της μοναξιάς μυαλό της Ρέι.
Έπειτα, η συγγραφέας ανασκευάζει την έννοια της οικιακότητας, η οποία αποσχίζεται από την παραδοσιακή κατοικία-τέσσερις τοίχοι, δωμάτια, πόρτες. Οι ήρωες μας χτίζουν ξανά και ξανά κάθε μέρα τη σκηνή τους σε λιβάδια, ακρωτήρια, κήπους σπιτιών, εκτάσεις, σε θάλασσα, τσιμέντο. Κάθε βράδυ αναπλάθουν την αίσθηση της κατοικίας μόνο και μόνο για να διαπιστώσουν ότι «σπίτι» είναι αυτοί, είναι η αγάπη που τρέφει ο ένας για τον άλλον.
Τέλος, είναι εμφανής ο ενδυναμωτικός σκοπός του έργου. Η Γουίν καταφέρνει να εμπνεύσει στους αναγνώστες τη δύναμη που πίστευαν ότι έχουν χάσει. Τους καλεί σε δράση και πίστη. Ο λόγος της, όμως, δεν έχουν ούτε ένα ψήγμα διδακτισμού ή κηρύγματος. Επιτυγχάνει το στόχο της με μεγάλη μαεστρία, μέσα από τον τρόπο που μετατρέπει την αρχική αίσθηση του αναπόφευκτου σε ένα ανεπανάληπτο σθένος για ζωή.
Φανή Χατζή
Το βιβλίο Το μονοπάτι του αλατιού κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
https://www.klidarithmos.gr/to-monopati-tou-alatiou