Μισώ τους άνδρες: Ας μιλήσουμε παρακαλώ για τη μισανδρία. Για το πώς ο όρος αυτός χρησιμοποιείται στιγματιστικά από άνδρες για γυναίκες φεμινίστριες. Για το πως παρουσιάζεται ως η άλλη όψη του νομίσματος του σεξισμού, ως κάτι αντίστοιχο του μισογυνισμού. Για το πόσο πολύ εκφράζει τις πολλαπλά καταπιεσμένες γυναίκες, αλλά η παραδοχή του προκαλεί αμηχανία και ενοχικότητα.
Η P. Harmange δεν παίρνει ίσες αποστάσεις και ξεκινά την καταγραφή των σκέψεων της γύρω από το ζήτημα της μισανδρίας. Στο μανιφέστο που συγγράφει, παραδέχεται τα προνόμια της αλλά παράλληλα καταγράφει τη γενεαλογία της ως φεμινίστρια και, εν συνεχεία, ως μίσανδρη. Διεκδικεί το δικαίωμα στη μισανδρία και την απελευθέρωση των γυναικών.
Τι είναι η μισανδρία;
Ο δικαιολογημένος θυμός απέναντι στους άνδρες που συντηρούν το πατριαρχικό οικοδόμημα. Η οργή έχει να κάνει τόσο με την μειωμένη ανοχή απέναντι στην καταπίεση που υφίστανται από άνδρες όσο και την μηδενική ανοχή για τις γυναικοκτονίες, τη βία και την κακοποίηση των γυναικών. Είναι η έκφραση της αγανάκτησης των γυναικών απέναντι σε μια καθεστηκυία πατριαρχία που φιμώνει, αφανίζει, σκοτώνει.
Ποια η διαφορά με το μισογυνισμό;
Ο μισογυνισμός είναι το μίσος για τις γυναίκες που συνοδεύεται από χλεύη γι’ αυτές, εξευτελισμό, διακρίσεις, ανισότητα, φίμωση, βία, γυναικοκτονίες και κακοποίηση. Η στάση αυτή προκύπτει από την πεποίθηση περί ανωτερότητας των ανδρών λόγω φύλου σε σχέση με τις γυναίκες. Ο τρόπος που εκφράζεται αυτή η ανωτερότητα έχει να κάνει με τη διαρκή υποβάθμιση της θέσης της γυναίκας κοινωνικά, πολιτικά, εργασιακά και κάθε άλλου τομέα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής.
Ποια η διαφορά μεταξύ των δύο;
Ο μισογυνισμός ενέχει ένα έμφυλο μίσος το οποίο εκφράζεται με βία, είτε συμβολική (πχ. σεξιστικά ανέκδοτα για γυναίκες) είτε φυσική (πχ. γυναικοκτονίες). Η μισανδρία είναι η κραυγή των γυναικών απέναντι στη συστηματική βία και καταπίεση που δέχονται. Εκφράζεται με γυναικεία αλληλεγγύη, ενδυνάμωση των φεμινιστικών διεκδικήσεων και μείωση της ανεκτικότητας απέναντι σε κάθε άνδρα που χρησιμοποιεί τα ανδρικά του προνόμια για να υποβαθμίσει τις γυναίκες.
Η μισανδρία είναι το εργαλείο για την ενδυνάμωση των γυναικών. Είναι η αναγκαία αφύπνιση για την παύση της πατριαρχικής ασυδοσίας πάνω στα γυναικεία σώματα και τις θηλυκές υποκειμενικότητες. Ωστόσο, για τους άνδρες, είναι κάτι επικίνδυνο ως προς τη διάρρηξη της θέσης ισχύος που έχουν. Χρησιμοποιείται ως κατηγορία απέναντι στις γυναίκες, ώστε να φιμώσει το λόγο τους. Έναν λόγο οργισμένο από καταπιεσμένα πλήθη προς τους καταπιεστές τους.
Όπως γράφει η Harmange: «Ο θυμός όταν μας φέρονται σαν να είμαστε κατώτερες δεν συγκρίνεται με τη βία των αντρών που μας ταπεινώνουν, μας βιάζουν και μας σκοτώνουν, ούτε με τη βία των αντρών που μας αγνοούν, μας γυρίζουν την πλάτη ή μας κοροϊδεύουν κατάμουτρα».
Στο σύντομο αυτό βιβλίο, η P. Harmange προσπαθεί μέσα σε λίγες σελίδες και με λόγο άμεσο, καθημερινό και παρακινητικό να απενοχοποιήσει και αφυπνίσει τις γυναίκες. Ο αγωνιστικός χαρακτήρας του βιβλίου δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορη την αναγνώστρια. Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται είναι ιδιαίτερα σημαντικό και συνάμα πρωτότυπο για φεμινιστικά εγχειρίδια.
Ωστόσο, η συλλογιστική της πορεία δεν μου είναι παντού ξεκάθαρη και σαφής. Ορίζει την πατριαρχία ως άσκηση ανδρικών προνομίων. Παραλείποντας όμως τη διασάφηση αυτού του προνομίου, αφήνει να εννοηθεί ότι η άσκηση βίας και καταπίεσης είναι ενα προνόμιο.
Η πατριαρχία είναι φαινόμενο με ιστορικότητα
Έπειτα, η πατριαρχία είναι φαινόμενο με ιστορικότητα που δεν εκπορεύεται από ανδρικά προνόμια, αλλά αντίθετα τα ανδρικά προνόμια δημιουργούνται, προέρχονται και παγιώνονται από αυτή. Παρουσιάζει μια αντίστροφη σχέση αιτίου-αιτιατού που αφαιρεί στη συλλογιστική της. Αυτό, βέβαια, δεν μειώνει σε κανέναν βαθμό το επιχείρημα της για την αναγκαιότητα ύπαρξης και απενοχοποίησης της μισανδρίας.
Εν κατακλείδι, η επιτελεστικότητα του ανδρισμού στις σύγχρονες κοινωνίες αποτελεί πρόβλημα για τις γυναίκες. Ο ανδρισμός ορίζεται μέσω της καταπίεσης των γυναικών. Η βίαιη καθημερινή έκφραση και επιτέλεση της ανδρικής ταυτότητας αποσαθρώνει σε όλα τα επίπεδα τη γυναικεία ταυτότητα και τις θηλυκότητες εν γένει. Η μισανδρία προτείνεται από τη συγγραφέα ως ένα μέσο, ως εργαλείο διεκδίκησης της ισότητας. Αποτελεί μια κατεπείγουσα και αναγκαία συνθήκη για τη πορεία προς τη γυναικεία ελευθερία.
Αλεξίου Πηνελόπη
Το βιβλίο Μισώ τους άνδρες κυκλοφορεί από εκδόσεις Οξύ